زخم بستر و راههای پیشگیری از آن

 ‎‌

 ‎‌

زخم بستر چیست؟

زخم های فشاری یا زخم بستر، زخم های پوستی دردناکی هستند که براثر فشارهای مداوم بر روی بخشی از بدن ایجاد شده و باعث انسداد عروق خونی تغذیه کننده ناحیه ای از پوست می شود.

​​بیمارانی مانند افراد مبتلا به ضایعات نخاعی، فلج عضلانی، بیماری ام اس و دیگر مشکلات عصبی که منجر به کاهش حس درد در بیمار شود، افراد با بستری طولانی مدت در بخش مراقبت های ویژه(ICU)، افراد با دوران نقاهت طولانی پس از جراحی، افراد سالمند و یا افراد دیگری که به هر دلیل بدون کمک دیگران قادر به تغییر وضعیت بدن خود نیستند بیشتر در معرض خطر ایجاد زخم بستر می‎باشند.

علل اصلی ایجاد زخم فشاری میتواند مواردی نظیر (سن بالا – بی تحرکی – بی اختیاری ادرار – لاغری و چاقی مفرط – سوء تغذیه و کم آبی – رطوبت پوست ناشی از عرق، ادرار یا مدفوع – فقر تغذیه که باعث کم خونی می شود (کاهش شمارش گلبول های قرمز) و پایین بودن پروتئین – سوختگی ها یا خراشیدگی (اصطکاک با ملحفه، تشک و …) – نشستن یا خوابیدن بروی اشیاء سخت (کلیه اتصالات بیمار مانند سوند ادرای، سوند معده، درن و …) – تب – ضربه یا آسیب زدن به پوست که همراه با لغزش یا افتادن در یک سطح ایجاد می شود باشد.

قسمت هایی از بدن بیمار مانند نواحی که بدن مستقیما با بستر تماس دارند و نیز نواحی روی قسمت های استخوانی و غضروفی بدن مانند استخوان خاجی – آرنج، زانو، قوزک پا، کتف و طرفین ران و … مستعد زخم بستر می باشند.​​

 ‎‌

 ‎‌

 ‎‌

در تقسیم بندی شدت وخامت این عارضه و همچنین جهت ارائه مراقبت های اختصاصی مورد نیاز، چهار درجه تعریف شده که به معرفی آن ها میپردازیم.

درجه یک

پوست در این نواحی معمولا قرمز رنگ، آبی یا ارغوانی است اما گاهی پوسته‌ ریزی به رنگ خاکستری نیز دیده می‌شود. ایجاد زخم‌های فشاری در مراحل اولیه علائمی از قبیل درد، گرما، نرمی یا سفتی از دیگر علائم این درجه هستند.

درجه دوم

در این مرحله تغییرهایی در لایه سطحی و لایه زیرین پوست دیده می‌شود. پوست به رنگ قرمز یا بنفش کبود است و گاهی آثار خراش، ساییدگی و تاول نیز مشاهده می‌شود.

درجه سه

زخم عمیق و به شکل یک حفره است. لایه خارجی پوست کاملا تخریب شده و به سطح زیر پوست نیز رسیده اما هنوز به عضلات و استخوان‌ها آسیبی وارد نشده است.

درجه چهار

این درجه شدیدترین نوع زخم بستر است. پوست به طور کامل تخریب و صدمه‌های جدی به عضلات و استخوان وارد شده است. گاهی تاندون‌ها نیز آسیب می‌بینند و احتمال عفونت بسیار بالاست.

 ‎‌

 ‎‌

برای پیشگیری از ایجاد زخم بستر و گسترش آن رعایت موارد زیر الزامی میباشد.

•  وضعیت فرد بستری هر 2 ساعت یک بار تغییر داده شود. این تغییر وضعیت باید بصورت مرتب و طبق برنامه زمانی نصب شده بر بالین بیمار باشد.

•  پوست باید مرتبا تمیزو بررسی شود تا مبادا زخمی ایجاد شده و از نظر دور بماند. همچنین روزانه و بطور مرتب بایستی پوست نقاطی که بیشتر احتمال زخم بستر را دارند بدقت بازدید شود.

•  اگر بیمار به طرف پایین تخت لغزید از کشیدن وی بر روی تخت اجتناب کنید و جهت چرخاندن و بالا کشیدن وی از ملحفه استفاده نمائید.

•  ماساژ نواحی تحت فشار همراه با تغییر وضعیت هر دو ساعت انجام شود. جهت ماساژ می توان از روغن زیتون استفاده کرد.

•  از ماساژ نواحی زخم شده بشدت جلوگیری نموده.

•  پوست بیمار باید مرتبا با آب گرم و صابون ملایمی شسته و سپس خشک شود.

•  اندام ها و پوست قسمت هایی که ممکن است مرطوب شوند همواره نیاز به خشک نگه داشته شدن دارند – به پوست های خشک کرم های محافظ (کرم عسل، کرم کامفیل) بزنید تا خشکی آنها کمتر شود.

•  فراموش نشود تا حد امکان باید از خشکی پوست پیشگیری کرد.

•  اگر بیمار کنترل ادرار و مدفوع ندارد باید مانع از ریختن ادرار و مدفوع بر روی پوست شد و پوست را خشک و تمیز نگه داشته و با شامپوهای ملایم مانند شامپوی بچه پوست بیمار کاملاً تمیز شود.

•  باید به اندازه کافی کالری، پروتئین، ویتامین، مواد معدنی و آب به بدن بیمار رسانده شود.

•  فیزیوتراپی با آموزش و انجام حرکات ورزشی به بیمار کمک می کند تا عضلات وی قوی‎تر شده و پوستش ترمیم یابد تا خون بیشتری به پوست برسد.

•  از وارد کردن فشار مستقیم به نواحی از بدن با استخوان برجسته نظیر آرنج و لگن خودداری شود.

•  در نواحی مانند بازو، ران و مناطق آسیب پذیر از بالش ها و پدهای حمایت کننده استفاده شود.

•  نواحی زیر بیشترین احتمال ایجاد زخم بستر را در بدن بیمار دارند، بنابراین توجه بیشتر به این نواحی جهت پیشگیری از ایجاد زخم بستر ضروری است.

‎‌

‎‌

واحد آموزش بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی ام لیلا